Hoogsensitief en met plezier naar je werk

Arbeidspsycholoog Rob (50) vertelt niet vaak dat hij hoogsensitief is. Maar het bepaalt wel wie hij is. In zijn werk is het een groot voordeel, want hij kan goed zien waar iemand behoefte aan heeft. Hij probeert ervoor te zorgen dat hij niet overprikkeld raakt en heeft daarvoor een aantal manieren.

Hoe is het voor jou om hoogsensitief te zijn?

Het is iets waar ik niet zo vaak over praat, dus het is best spannend om hier nu over te spreken. Het voelt als iets heel eigens, iets kwetsbaars, maar ook iets heel wezenlijks. Zonder dat ben ik niet mezelf. Ik merkte op de middelbare school dat ik gemakkelijk overvoerd kon raken. Ik ben psycholoog, en geneigd om heel erg te gaan onderzoeken wat er aan de hand is, maar het is gewoon biologie. Als je hoogsensitief bent, ligt dat aan de manier waarop je brein is ingericht. Het ligt niet aan je opvoeding en je kunt er ook niet vanaf komen. En er is veel kennis voorhanden over hoogsensitiviteit en over de manieren om ermee om te gaan. Het is jammer dat het soms een negatieve lading heeft. Hsp (hoogsensitief persoon) is een label dat is bedoeld om te zien wat er aan de hand is, maar verder hoef je met het label niet zoveel. Het gaat om de kennis en de kunde die zo’n diagnose geven, dat is het vertrekpunt om verder aan de slag te gaan. Als je erachter komt dat je hoogsensitief bent, moet je niet afhaken of jezelf diskwalificeren. Daarom is het ook zo leuk dat er een tijdschrift over komt, want we kunnen wel wat marketing gebruiken. Accepteren dat hoogsensitiviteit gewoon is zoals het is. Met ook zijn positieve kanten. En ook naar de omgeving toe: ze hoeven er niets van te vinden, kijk gewoon naar wat het is. 

Denk je dat zelfstandig ondernemer worden goed is voor veel hsp’ers?

Ja, dat denk ik wel. Dat kun je verklaren vanuit de neurobiologie. In onderzoek is aangetoond dat er hersengebieden zijn die dieper oplichten bij hsp’ers: die tonen de diepere verwerking van prikkels aan. Dus dingen komen harder binnen, mensen zijn gevoeliger voor prikkels en signalen. Het is een kwaliteit want je kunt dieper geraakt worden. Zo heb ik deze week een concert van het concertgebouworkest mogen meemaken, waar ik heel erg blij van werd. Als je de ruimte en de tijd hebt om dingen te verwerken, dan is er niet zo gek veel aan de hand.

In mijn werk zorg ik zelf voor hersteltijd. Want de diepere verwerking vraagt om hersteltijd. Ik plan niet meer acht gesprekken achter elkaar op een dag. Nu zit daar tijd tussen. Ik neem tijd om alles te laten inwerken zodat ik weer klaar ben voor het volgende gesprek. Dat is iets wat je als zelfstandige heel luxe zelf kunt bepalen. Ideaal voor hsp’ers dus. Ik heb een eigen kantoorruimte en als ik voel dat het me teveel wordt, neem ik wat minder werk aan. Maar als zelfstandig worden betekent dat je heel veel stress krijgt omdat je inkomen moet genereren, dan is het weer minder geschikt voor hsp’ers.

Samenwerken met anderen geeft eerder frictie. Dat is voor veel hoogsensitieven een bron van veel stress. In een baan in loondienst moet je vaak meer samenwerken.

Inderdaad, als je bijvoorbeeld kijkt naar het werken in een kantoortuin, dat is gewoon onmogelijk voor een hsp’er. Daar komen ze ook al wel een beetje van terug voor de gemiddelde mens, maar al helemaal voor de hsp’er. Dat gaat niet. Ik heb zelf heel veel last van geluid. Gisteren had mijn buurvrouw in het kantoor hiernaast hoge hakken aan. Ik had de neiging om haar erop aan te spreken, want het haalt me volledig uit mijn concentratie. Ik moet dan al gaan oppassen hoe ik dat ga verwoorden. Ik heb het trouwens niet gedaan, ik bedacht me dat ze na een uurtje waarschijnlijk wel weer weg zou gaan. Dat vind ik ook wel een belangrijk punt: ik vind dat ik voor mezelf een tolerantiemarge moet hanteren. Ik wil mezelf niet helemaal buitenspel te zetten, ik moet mezelf blijven trainen om te kijken waar de rek zit. Dat kan van tijd tot tijd heel erg verschillen. Zo heb ik dat thuis met chips etende kinderen op vrijdagavond. Ik sta mezelf dan toe om uit de situatie te gaan, ik zeg dan: ‘Roep me maar als jullie klaar zijn’ en dan kom ik weer naar beneden. Maar andere keren blijf ik wel. Het ligt eraan of ik een hele fijne dag heb gehad waarin mijn behoeftes vervuld waren, dan kan ik meer aan. Voor een buitenstaander is dat heel moeilijk te volgen: wat kan wel, wat kan niet? Ik vind het soms zelf ook jammer om weg te gaan, omdat je uit de gezelligheid met je kinderen weggaat, maar het helpt me wel erg. Of ik zet een koptelefoon op, zo’n hele goede waardoor je niets meer hoort. 

Dat je gevoeliger bent voor prikkels is een kwaliteit, want je kunt dieper geraakt worden

Zo zat ik laatst in het vliegtuig naast een aangeschoten, chips en bier nuttigende passagier. Erger gaat bijna niet, achter me zaten kinderen tegen mijn stoel te schoppen. Maar ik ga het toch aan, ik zoek wegen om het aan te kunnen. Zoals relativeren, de koptelefoon kunnen pakken, een interessant boek meenemen. Ik was alleen, maar als ik met een partner zou zijn, zou die me wel moeten accepteren zoals ik ben. Het is werken, het maakt je prikkelbaar. Als je partner je dan iets vraagt, stoort diegene je heel erg. Want jij bent niet in het hier en nu, je bent aan het werk om al die prikkels op te vangen. Je kunt niet even gezellig meekletsen. Je bent eigenlijk even niet beschikbaar.

Op mijn werk speelt dat allemaal niet. Daar ben ik compleet beschikbaar. En daar kan ik voldoening uit halen, ook al is het maar één zinvol gesprek op een dag geweest.

Wat is typisch voor hooggevoeligheid in het werk?

Stressgevoeligheid, dat heeft rechtstreeks verband met die overprikkeling. Je kunt je verliezen in de hoeveelheid. Daar is eigen agendabeheer belangrijk. Hersteltijd is belangrijk. Er is vaak een kolfkamer voor vrouwen, kun je niet een kamer maken met een stretcher waar iemand een hazenslaapje kan doen? Dat zou voor hsp’ers wonderen doen. Een rustige werkomgeving voor jezelf zodat je kunt focussen is ook belangrijk. 

Misschien een coach die daar begeleiding in geeft. Als je je bewust bent van je stressgevoeligheid, voorkom je een burn-out. Goed voor jezelf zorgen is voor een hsp’er extra belangrijk: eten, drinken, sporten, slapen. Teveel rationaliseren helpt vaak niet in het werk: vertrouw op je gutfeeling welke beslissingen je moet nemen. 

Vind je dat er genoeg kennis is over hoogsensitiviteit in bedrijven?

Nee. Daar mag zeker nog meer over verteld worden. Maar veel bedrijfsculturen zijn daar nog niet op ingericht. Als je daarmee gaat beginnen, is dat erg complex. Het zou fijn zijn als mensen zich realiseerden dat het geen softe psychologie is, maar dat het echte harde neurobiologie is: het is bewezen. Hersenonderzoek laat het zien. We moeten zoeken naar manieren om HR-functionarissen geïnteresseerd te krijgen.

Een hsp’er kan de ideale werknemer zijn, mits hij niet overprikkeld is. Hij doet altijd zijn best, hij is betrouwbaar, haalt de deadlines, heeft een goed overzicht, heeft vaak ook een hoog moreel besef en werkt zorgvuldig.

Vind jij dat je als hsp’er moet zeggen dat je hoogsensitief bent op je werk?

Zelf zie ik daar de noodzaak niet van. Ik zeg het eigenlijk nooit. Als ik een goede verstaander heb, zou ik het misschien wel zeggen. Als ik geen goede reactie krijg, voel ik me daar leeg door. Wederkerigheid in de communicatie is voor mij heel belangrijk.

Daarom vind ik social media ook ingewikkeld. Ik ben er heel gevoelig voor als ik niets terugkrijg, mensen niet reageren. Dat hoor ik van meer hsp’ers. Omdat ze zelf zo goed zien waar een ander behoefte aan heeft, verwachten ze dat ook terug. 

Bestel HSP magazine