Hoe werkt het hoogsensitieve brein?

Via wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het hoogsensitieve brein iets anders in elkaar zit dan het niet-hoogsensitieve brein. Bij een gelijksoortige opdracht, waarbij naar foto’s werd gekeken, werd bij hsp’ers meer activiteit in de hersenen gemeten. De hersengebieden lichtten feller op. Maar daarnaast lichtten ook méér hersengebieden op dan bij niet-hsp’ers. Dit wijst op een intensere waarneming en een diepere verwerking van de stimuli. Doordat de informatie met veel meer hersengebieden wordt verwerkt, worden er meerdere analyses gemaakt en nieuwe verbanden gelegd.

Een uurtje uit het raam staren

Een ander interessant feit over de hersenen is de werking van het Default Mode Network. Dat is het gedeelte van de hersenen dat ‘aanslaat’ als je in rust bent, niets doet. Het Default Mode Network houdt zich bezig met reflectie, verbanden leggen tussen verschillende gebeurtenissen, fantaseren over hoe het zou kunnen zijn. Ook houdt dit stukje van je hersenen zich bezig met morele besluitvorming: is het wel goed wat er is gebeurd? Dit stukje brein is bij hsp’ers veel actiever dan bij niet-hsp’ers. Zo kan een hsp’er rustig een half uurtje uit het raam kijken en heeft ook vaak niet zoveel moeite met ergens te wachten. Er is zoveel om te overpeinzen. Het betekent ook dat hoogsensitieve mensen vaak een situatie opnieuw afspelen in hun hoofd en zich daarbij afvragen of ze wel het juiste hebben gedaan. Voor niet-hsp’ers kan dit vermoeiend zijn: waarom hou je je daar nu nog zoveel mee bezig? Dat is dus het Default Mode Network dat zo actief is bij hsp’ers.

Het hoogsensitieve brein

Voelen wat een ander doet

Per toeval werd het bestaan van spiegelneuronen ontdekt door Rizzolatti. Hij maakte breinscans bij apen en in de pauze pakte een van de onderzoekers een voorwerp, terwijl een aap toekeek. In de hersenen van de aap werden de breingebieden actief die actief zouden worden als de aap zèlf dat voorwerp zou pakken. Dus hoewel de aap alleen maar toekeek, ‘dacht’ zijn brein als het ware dat hij het zelf oppakte. Dit is de basis van het grote empathische vermogen dat hoogsensitieve mensen hebben. Doordat ze veel spiegelneuronen hebben, voelen ze heel goed aan wat andere mensen meemaken. Bijna alsof ze het zelf meemaken. En dit is ook de reden dat hsp’ers zich snel laten beïnvloeden door de gemoedstoestand van anderen. Ze nemen die gevoelens snel over.

Sterkere emotionele reactie

Hsp’ers nemen veel prikkels waar, ook onbewust. Daarom hebben ze vaak een goede intuïtie en kunnen ze goede beslissingen nemen op gevoel. Dit is trouwens wel een talent dat ontwikkeld moet worden, want sommige hsp’ers negeren hun intuïtie om maar mee te doen met de rest.

Jadzia Jagielloicz onderzocht of hoogsensitieve mensen intensere emoties ervaren. Daarvoor kregen een groep hsp’ers en een groep niet hsp’ers verschillende positieve en negatieve foto’s te zien. Uit een vragenlijst die ze naderhand moesten invullen, bleek dat bij de hsp’ers zowel de positieve als de negatieve beelden veel sterkere emoties opriepen. Dat betekent, dat eenzelfde situatie door hsp’ers als veel emotioneler wordt ervaren dan door niet-hsp’ers. 

Eerst kijken, dan doen

Uit een test door Elaine Aron bleek dat het humeur van hoogsensitieve mensen sterker wordt beïnvloed door stress. Ze liet 160 psychologiestudenten vraagstukken oplossen. Er waren twee versies: een gemakkelijke en een moeilijke. De hsp’ers die de moeilijke test hadden gemaakt, voelden zich na afloop veel slechter dan de hsp’ers die de gemakkelijke test hadden gemaakt. Bij de niet-hsp’ers was er géén verschil in het humeur van de studenten. Hoogsensitieve mensen ervaren dus meer stress door omgevingsfactoren, terwijl deze op niet-hsp’ers geen impact hebben.

Hoogsensitieve mensen ervaren meer stress door omgevingsfactoren, terwijl deze op niet-hsp’ers geen impact hebben

Hsp’ers hebben het zogenaamde ‘Pauze-to-check’-systeem. In een nieuwe situatie wordt eerst de situatie geanalyseerd. Het brein maakt verbinding met eerdere ervaringen om de situatie te kunnen analyseren. Zo lang als het niet helemaal duidelijk is hoe de nieuwe situatie geduid moet worden, blijft het brein zoeken. Als de situatie voldoende geanalyseerd is, gaat de hsp’er bedenken wat de optimale optie is: als ik dit doe, dan gebeurt dat. Kenmerkend voor hoogsensitieve mensen is, dat het gezamenlijk welzijn vaak hoger scoort dan het eigen welzijn. Verschillende scenario’s passeren de revue, terwijl het gezamenlijk belang daarbij voorop staat. Daarna pas gaat de hsp’er reageren. Door al deze stappen die doorlopen zijn, is het vaak niet mogelijk om ad-rem te reageren. De uiteindelijke uitkomst kan zelfs voor niet-hsp’ers onbegrijpelijk zijn, omdat ze de gedachtengang gemist hebben.

Meer onderzoek is nodig

Zien hoe het beter kan, zorgen dat het op tijd af is, de hsp-er voelt zich erg verantwoordelijk. In werksituaties heeft de hsp-er zijn werk goed en op tijd af. Ook ziet hij het belang van de groep heel goed, en vindt dat vaak belangrijker dan zijn eigen belang.

Judith Homberg, hoogleraar neurowetenschappen, zegt in het NRC Handelsblad: ‘Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar de hersenen van hoogsensitieve mensen, en daarbij zijn relatief weinig proefpersonen gebruikt. Het is belangrijk dat er meer onderzoek naar komt. Het is gewoon een eigenschap die goed óf slecht kan uitpakken. Er zijn mensen die er echt last van hebben. Daarom is het belangrijk dat ook psychiaters, psychologen en huisartsen er kennis van krijgen, om mensen de juiste hulp te kunnen bieden.’

Esther Bergsma, sociaal-wetenschappelijk onderzoeker: ‘De interpretatie van breinonderzoeken is ingewikkeld. Het brein blijkt met elke ontdekking nog complexer dan we al dachten. Wat er nu bekend is, is het resultaat van gedegen onderzoek. Toch kan over enkele jaren blijken dat de conclusies die we eraan verbinden genuanceerd moeten worden.’

Meer informatie vind je in het boek Het hoogsensitieve brein van Esther Bergsma.

Meer lezen?

40 gedachten over “Hoe werkt het hoogsensitieve brein?”

  1. Goed artikel.
    Als HSP deskundige opgeleid bij Hoog gevoelig Heel gewoon durf ik dat te bevestigen. Als mens méér gevoelig ook ✅

    1. Wat als je HSP-er bent en hoog begaafd, dan ben je aan het lot overgelaten of dit gezien en erkend wordt. Ik wil niet discrimineren maar mensen zijn totaal niet gelijk in talenten en de mogelijkheid juist die te ontwikkelen..

  2. Mooi artikel.
    Vraagje: werken jullie ook al met de uitgezuiverde vragenlijst van prof.dr. Elke Van Hoof ipv met die van Elaine Aaron? In die laatste zitten blijkbaar vele items die niet met HSP te maken hebben…

  3. Herken mijn brein hier in, nieuwsgierig of je je ook kunt aanmelden als proefpersoon. Zou graag es in mijn hoofd willen kijken om te zien of de drukte ook op een scan te zien is…

    1. Hsp kan voor en nadelen hebben.
      Je leert ermee omgaan wat goed voelt en wat niet. Vooral luisteren naar je innerlijke stem. Wat wil ik.
      Wil ik hier blijven of gaan, gaan.
      Wil ik deze drukte of rust.
      Heb ik hier behoefte aan of niet.
      Zijn mijn gedachten al verder dan de rest om mij heen, dat mag.
      Ik volg mijn gevoel en voel me daar goed bij.

  4. Hahaha, waar ik als HSP-er dan toch moeite mee heb is het in hokjes plaatsen van het brein. Maar vind het zeker een goed en duidelijk artikel! En wil ook meewerken aan verder onderzoek, want dat is dan toch weer voor het gezamenlijke goed!

  5. Ik zou proefpersoon kunnen zijn. Herken mezelf volledig. Fijn om ook iets wetenschappelijks te lezen. ♥

  6. Mijn beste vriendin..
    En grootste vloek zeg ik altijd.
    Ik zou heel graag mee willen doen,
    Omdat ik er gewoon écht last van heb.
    Ik voel andere mensen beter dan mezelf
    Ik vergelijk mezelf met de maan.
    Ik heb energie nodig om te stralen..
    Ik ben chronisch uitgeput.

    1. Kort en duidelijk artikel.
      Ik lees vervolgens veel vragen over ‘proefkonijn’ mogen zijn, maar ik zou vanuit mijn professie en ervaring graag aan de andere zijde van het onderzoek mee willen werken. Wie kan ik daarvoor benaderen?

      1. Leuk dat er zoveel interesse is om mee te doen aan onderzoek. HSP magazine brengt verslag uit over zaken over hoogsensitiviteit, maar doet zelf geen onderzoek. De Radbouduniversiteit is momenteel wel bezig met een onderzoek onder hoogsensitieve mensen tussen de 25 en de 50 jaar. Meer informatie op: https://www.ru.nl/donders/research/theme-3-plasticity-memory/research-groups-theme-3/positive-developmental-psychopathology/onderzoek-naar-ervaringen-van-hooggevoelige/

          1. HSP magazine is niet betrokken bij dat onderzoek, dus ik weet niet hoe dat onderzoek verder is opgesteld.

  7. Interessant! Ik wil ook wel meedoen met onderzoek.

    Ik vond deze zin ook heel sterk: “Doordat de informatie met veel meer hersengebieden wordt verwerkt, worden er meerdere analyses gemaakt en nieuwe verbanden gelegd.” Duidelijk, gewoon feiten.

  8. Heel interessant en herkenbaar.
    Ook ik stel me graag voor als proefpersoon, in een onderzoek naar hsp.

    1. Ik ben ook een hsp’er en voel en weet dit al sinds in kind ben. Mijn moeder heeft het ook en van haar heb ik geleerd het als een gave te zien. In mijn werk kan ik gevoel kwijt die anderen ervaren maar niet herkennen of onder woorden kunnen brengen. Ook heb ik al vroeg geleerd ook eea af te stoten en niet alles te laten binnenkomen. Nu ik kinderen heb, ik meer prikkels te verwerken heb, lukt het mij minder goed om die positieve kant te blijven zien. Ik ervaar het steeds meer als een last. Ook lijk ik steeds harder te worden. Herkenbaar?

      1. Heel herkenbaar! Dankjewel!
        Gebruik het als een gave waardoor je energie krijgt en niet chronisch uitgeput raakt. Dat kost wat moeite, maar maakt het leven een stuk aangenamer.

  9. Ik heb nog maar recent een online test gedaan waarin ik 22 van de 24 scoorde en dus blijkbaar HSP ben. Ik zou zeker graag mee willen helpen met onderzoek en daarmee meer inzicht in deze staat van zijn. Het heeft me nu al een stukje rust gebracht doordat het wel het eea kan verklaren in mijn persoon en omgang met het leven.

  10. Ook ik zou graag mee willen doen om nog meer over dat gevoelige stuk van mijzelf te leren en hoe hier beter mee om te gaan.

  11. HSP magazine

    Leuk dat er zoveel interesse is om mee te doen aan onderzoek. HSP magazine brengt verslag uit over zaken over hoogsensitiviteit, maar doet zelf geen onderzoek. De Radbouduniversiteit is momenteel wel bezig met een onderzoek onder hoogsensitieve mensen tussen de 25 en de 50 jaar. Meer informatie op: https://www.ru.nl/donders/research/theme-3-plasticity-memory/research-groups-theme-3/positive-developmental-psychopathology/onderzoek-naar-ervaringen-van-hooggevoelige/

  12. Paulien Plompen

    Heel herkenbaar voor mij. Ik hoop dat er meer onderzoek naar gedaan wordt en bekendheid aan wordt gegeven. Ik weet nog niet zolang dat ik HSP ben. Dus dit was voor mij een eyeopener en gaf me rust. Dat ik mag zijn wie ik ben. Ik ben nu 56 jaar, ik had het graag eerder geweten, had me toen veel inzicht kunnen gegeven en leed kunnen besparen. Ik begrijp mijn kinderen beide HSP nu ook beter.

  13. Ik herken het meeste hiervan wel, maar wat ik altijd mis in dergelijke stukken is het lichamelijke aspect. Ieder merkje in een kledingstuk, ieder steentje in je schoen al is het nog zo klein, nylondraadjes in een naad, alles voel je. Mijn moeder noemde mij vroeger “de prinses op de erwt”. Ik heb eens een verder perfecte broek weg gedaan omdat er ter hoogte van mijn kuit iets prikte wat er, ook na zoveel keer wassen, niet uitging. Herkenbaar?

    1. Herkenbaar?
      Zeker!

      Ook mijn moeder noemde mij de ‘prinses op de erwt’.

      Helaas heb ik de totale omvang van hoogsensitiviteit te laat ontdekt. Negatieve, maar ook positieve gevoelens kunnen bij HSP verstrekkende gevolgen hebben.
      Welke keuze is werkelijk van jezelf?
      Ik raad iedereen aan een klein boekje bij te houden met overzicht van wie je werkelijk bent, te openen op het moment van belangrijke beslissingen!

  14. Mooi samengevat! Ik ga dit delen.
    Ik ben wel nieuwsgierig hoe het zit met dat onderzoek over humeur na een moeilijke test. Is dit gevalideerd? Ik stel me zo voor dat een hsp-er in balans gewoon positief of neutraal gestemd blijft en dat er ook genoeg niet-hsp-ers zijn die hierdoor chagerijnig worden of van de leg raken. En misschien is stemming in dit geval een beter woord dan humeur.

  15. Jan Zijnstra

    Ook hier één en al herkenning, en de bereidheid mee te willen doen aan onderzoek. “Ondanks “ dat ik net 50+ en man ben…
    Daarnaast ook nog hoogbegaafd, wat uiteraard óók weer zo z’n invloeden heeft.

  16. Alwina van der Mark-Leijssenaar

    Klopt helemaal! Waar ik nog wel nieuwsgierig naar ben is of mijn (bijna chronische) vermoeidheid (en pijn) veroorzaakt wordt door hsp. De huisarts heeft er het label ‘fibromyalgie’ op geplakt.

    1. Hoi Alwina, fibromyalgie schijnt wel typisch iets te zijn waar hoogsensitieve mensen last van kunnen krijgen. In nummer 2 van HSP magazine staat hier een artikel over. Ook kan ik je het boek ‘Hoogsensitiviteit professioneel gezien’ van Annek Tol aanbevelen. Zij gaat in op de stressbeleving van hsp’ers en hoe dit tot aandoeningen kan leiden.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *