Elaine Aron over hoogsensitieve ouders

Elaine Aron, de Amerikaanse grondlegger van het begrip hoogsensitiviteit, heeft een nieuw boek uitgegeven: ‘Hoogsensitieve ouders’. HSP magazine mocht haar interviewen over dit onderwerp.

Welke tips zou je hoogsensitieve ouders willen meegeven?

De belangrijkste tip is: neem rust. Je bent gemakkelijk overweldigd als hoogsensitief mens en dat moet je zien te voorkomen. Probeer daarbij jezelf niet teveel met anderen te vergelijken. En een ander belangrijk punt is: zorg ervoor dat je hulp krijgt. Al is het maar iemand die bij je komt poetsen. Voor kinderen zorgen is een heel intensieve taak, waarbij je goed in de gaten moet houden of je zelf nog wel in balans bent. Het kind gedijt erbij dat jij goed in je vel zit. 

In Amerika zijn mensen wat beschermender naar hun kind toe dan in Europa. Als een kind hier bij een vriendje gaat spelen, gaat de ouder vaak mee. Dit om ervoor te zorgen dat er niets misgaat. Maar voor een hoogsensitieve ouder is dit niet prettig, het geeft veel te veel prikkels. Ik raad dat dan ook af, en je hoeft je daarbij niet te vergelijken met anderen. Verder zou ik zeggen: lees niet te veel opvoedboeken. Die boeken zijn van: one size fits all, terwijl ieder kind zijn eigen temperament heeft. Als je een moeilijk kind hebt, aarzel dan niet om hulp te vragen van een goede opvoedkundige. Die zal samen met jou naar je specifieke situatie kijken en zorgen dat je handvatten krijgt om je gedrag te veranderen, waardoor het kind beter zal reageren.

Wat is een voordeel van een hoogsensitieve ouder zijn?

Hoogsensitieve ouders zijn heel goed afgestemd op hun kind. Ze hebben snel door wat de behoeften zijn. Ze voelen bijvoorbeeld ook snel aan of een kind ziek is. En ze verzinnen heel creatieve manieren om met het kind om te gaan. Hoogsensitieve mensen zijn behoorlijk fantastisch, mits ze de ruimte en de rust hebben om hun talenten in te zetten. Mijn eigen zoon is hoogsensitief en hij heeft nu zelf ook een kind gekregen. Lange tijd wilde hij geen kinderen, maar zijn verloofde wilde alleen met hem trouwen als hij ermee instemde om een kind te krijgen. Nu is hij de meest liefdevolle vader die je je kunt voorstellen. Zijn schoonfamilie was gereserveerd en had twijfels over zijn vaderschap: hij wilde immers eerst geen kinderen. Maar de reden waarom hij dat in eerste instantie niet wilde, was dat hij wilde nadenken over hoeveel prikkels hem dat zou geven. Eerst diep nadenken voordat je iets doet, is ook typisch iets voor hoogsensitieve mensen.

Wat is het belangrijkste punt dat uit je onderzoek onder 1200 respondenten naar voren kwam?

Zorg dat je hulp krijgt. Alleen thuis zitten met kleine kinderen is voor een hoogsensitief mens een te zware taak. Er zijn te veel prikkels, je raakt overweldigd en je kunt dan geen goede beslissingen meer maken. Je hoofd werkt dan niet meer goed. Dit kan voor een kind ook onveilig aanvoelen en het kind kan dominant gedrag gaan vertonen. Dat kan voor een hoogsensitieve ouder, vooral als dit in het verleden eerder zo behandeld is, heel vervelend aanvoelen. Nu is het zo dat het in Amerika best duur is om je kind naar de opvang te sturen, er wordt hier niets gesubsidieerd, zoals dat in Nederland meer het geval is. Dus het kan zijn dat dit probleem in Nederland minder speelt dan in Amerika. Hier zie je veel ouders die de hele dag thuis zitten met meerdere kleine kinderen. Je krijgt dan ook sociale isolatie, het lijkt bijna wel op eenzame opsluiting en dat is heel slecht voor mensen. Deze dingen gelden niet alleen voor hoogsensitieve mensen, iedereen heeft hier behoefte aan. Maar de HSP’s zijn de kanaries in de kolenmijn, die vallen het eerste om. De respondenten in het onderzoek gaven ook aan dat er heel veel sociale verplichtingen rondom het hebben van kinderen zitten. Dat kan veel te veel zijn voor een HSP. Ook hier is het belangrijk om je eigen lijn te trekken en je daar niet schuldig over te voelen.

Het blijkt dat als het kind de leeftijd van twee jaar heeft bereikt, veel hoogsensitieve ouders zware klachten beginnen te krijgen. Ze hebben dan al twee jaar te weinig op hun eigen energieniveau gelet en dat begint dan op te breken. Uit mijn onderzoek kwam ook naar voren dat hoogsensitieve mannen het ouderschap als minder zwaar ervaren dan hoogsensitieve vrouwen. Maar dat kan ermee te maken hebben dat mannen vaker weg zijn vanwege hun werk. We zijn bezig met een aantal mensen om de HSP-test te vernieuwen. De huidige test gaat te veel uit van een negatieve invalshoek. We zijn daarmee bezig met een aantal mensen in Europa.

Ik merk dat mannen gevoelens vaak als bedreigend ervaren. Een vader zal zijn zoon proberen te beschermen door hem niet al te gevoelig uit de hoek te laten komen. Hij is bang dat zijn zoon daardoor het slachtoffer zal worden van anderen. Maar de beste manier van omgaan met je kind is luisteren en zijn gevoelens respecteren. Ik merk ook vaak dat mannen sarcastisch zijn over hoogsensitiviteit of me erover aanvallen. Je maakt je kind niet zwakker door tegemoet te komen aan behoeften. Als een kind bijvoorbeeld ergens gaat logeren, kun je best zeggen dat hij naar huis mag komen als het niet gaat. Die gedachte kan het kind helpen om minder snel overprikkeld te raken. Hij heeft immers nog een uitweg en wordt daardoor minder snel wanhopig. En daarbij moet je maar denken: zal het kind nog dit gedrag vertonen als het 22 is? Waarschijnlijk niet. Als het kind een positieve ervaring heeft, maar wel eerder naar huis is gekomen, is dat beter dan dat het met tegenzin ergens verplicht is moeten blijven. In de puberteit zie je dat de gevoeligheid tijdelijk afneemt. Een puber gaat gemakkelijk liften door Europa, wat hij wellicht als hij dertig is niet meer zal doen. Hij heeft dan ook een beter inzicht in wat er allemaal mis zou kunnen gaan.

Hoe kijken verschillende landen tegen hoogsensitiviteit aan?

Hoogsensitieve mensen zijn in de minderheid. Vaak wordt een minderheid als inferieur of als superieur beschouwd: gelijkheid is daarin heel moeilijk te bereiken. In landen als Thailand en India wordt hoogsensitiviteit wel gewaardeerd, ook hoogsensitieve mannen. In landen als Amerika niet: een leider die snel een foute beslissing maakt, wordt meer gewaardeerd dan een leider die langere tijd neemt om een goede beslissing te maken. Hier zijn we eigenlijk voornamelijk immigranten, we moesten gedijen in een nieuwe omgeving en moesten ons daarom sterk opstellen en ons aanpassen. In Europa heb je meer oudere culturen, meer ruimte en waardering voor kunsten en grote denkers. Daar is meer ruimte voor gevoeligheid.

Kan het voor een hoogsensitief kind niet teveel zijn dat zijn hoogsensitieve ouder zo met hem meeleeft?

Dat ligt eraan of de ouder dit ook laat zien. Het kan ook zijn dat de ouder zegt: ‘Ik zie dat je er behoefte aan hebt om alleen te zijn, dus ik ga even weg’. Het kan zijn dat je als ouder zelf bepaalde dingen hebt meegemaakt vroeger, waarvan je bang bent dat je kind ze ook gaat meemaken. Dingen die jou veel verdriet hebben gedaan en waarvoor je je kind wilt behoeden. Maar dit soort oude pijn kan ervoor zorgen dat je te sterk reageert. Het is belangrijk dat je voor jezelf uitzoekt welke pijnpunten je in je eigen leven hebt opgelopen en dat je ervoor waakt om deze over te dragen op je kind. Zo had mijn zoon een tijd lang geen vrienden. Ik zei tegen hem: ‘Wat vervelend voor je dat je geen vrienden hebt’. Hij vond dat wel meevallen, hij zei dat hij er geen last van had. Dat was waarschijnlijk ook niet helemaal waar, maar hij had in ieder geval voor zichzelf een mentale weerbaarheid opgebouwd. Zelf heb ik in mijn jeugd er wel veel last van gehad dat ik een tijd lang geen vrienden had, en ik probeerde die last niet over te dragen op hem.

Ik raad iedere hoogsensitieve ouder aan om te mediteren. Het is een bewezen manier om meer rust en balans te krijgen. Dat mag een eenvoudige meditatie zijn, waarbij je niet teveel moeilijke dingen hoeft te doen. Het soort meditatie waar je echt zin in hebt. En als je in slaap valt, is dat oké. Als ouder van vooral jonge kinderen heb je veel behoefte aan slaap.

Bij hoogsensitieve mensen is de omgeving heel belangrijk. Als een kind door omstandigheden een slechte jeugd heeft gehad, zie je dat HSP’s hier later extra last van hebben door bijvoorbeeld depressies en angsten. Deze groep wordt vaak gezien als dè HSP. Het soort dat lichtgeraakt is en heel snel van slag. Maar dit is niet kenmerkend voor alle HSP’s: degenen die een goede jeugd hebben gehad, functioneren vaak buitengewoon goed.

Sommige kinderen weten dat, als ze maar een hoop drukte maken, de hoogsensitieve ouder sneller zal toegeven. Daarop moet je als hoogsensitieve ouder beducht zijn door niet toe te geven maar iets te zeggen als: ‘Daar kom ik later op terug’. Als je overprikkeld raakt door zulk gedrag, kun je toch geen goede beslissing maken. Over het algemeen geldt dat overleggen het beste werkt met hoogsensitieve kinderen. Ze reageren niet goed op autoritair ouderschap, maar een anti-autoritair ouderschap zonder grenzen vinden zij ook vervelend. Je bent als ouder van een hoogsensitief kind steeds bezig met een evenwicht te zoeken tussen tegemoet komen aan zijn behoeften en een beetje pushen. Als hoogsensitieve ouder kun je goed aanvoelen wat in welke situatie het beste is.

Meer lezen?