HSP’s vangen veel informatie op uit de omgeving, veel meer dan anderen. Sommige van die signalen worden onbewust ontvangen. Met al deze informatie gaat de hoogsensitieve persoon aan de slag: alles wordt geordend en getoetst aan eerdere ervaringen. Dit betekent dat de sensitieve mens eerst alle invalshoeken verkent voordat er een mening of actie ontstaat.
Niet kunnen stoppen met ‘complex te doen’
Elke van Hoof in Hoogsensitief: ‘De informatie die bij HSP’s via hun zintuigen binnenkomt, wordt op een andere, diepere manier verwerkt. Daardoor merken ze soms subtiele verschillen of patronen op: een schilderijtje dat op een andere plek hangt, een goede vriend die stiller is dan gewoonlijk. Smaken, geuren, geluiden, bewegingen, kleuren, vormen, de sfeer in een groep: het komt allemaal veel sterker binnen bij een HSP. Dat is volgens Schmidt (2007) niet zozeer omdat HSP’s betere zintuigen zouden hebben, maar vooral omdat ze de informatie die binnenkomt in de hersenen grondiger en nauwkeuriger verwerken.
Een belangrijk onderzoek is dat van Jadzia Jagiellowicz uit 2011. Zij onderzocht wat het verband was tussen hoogsensitiviteit en de prestaties op een visuele zoektaak (een soort ‘zoek de verschillen’-plaatjes). Uit hersenscans bleek dat de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor complexe visuele verwerking meer gingen oplichten bij HSP’s, en dit zowel bij positieve als bij negatieve stimuli. Dit hersenonderzoek bevestigt duidelijk het gegeven van diepgaande verwerking, dat een cruciaal onderdeel is van hoogsensitiviteit. Het experiment toont ook aan hoe HSP’s subtiele verschillen in de omgeving beter en sneller opvangen, en het geeft ons ook een neurobiologische verklaring voor het feit dat hoogsensitieve personen niet kunnen stoppen met ‘complex te doen’.
Het pauze-to-check-systeem
Elaine Aron zegt hierover: ‘HSP’s verschillen door hun sensitieve verwerking van subtiele stimuli. Ze hebben een ‘pauze-to-check-systeem’: de HSP neemt alles wat in een bepaalde situatie speelt in zich op en vergelijkt dan automatisch het heden met wat in het verleden normaal en vertrouwd is geweest en wat er in de toekomst te verwachten valt. Als dit niet met elkaar overeenkomt, roept het systeem ons een halt toe en wacht tot we inzicht hebben in de nieuwe situatie.
Laten we een voorbeeld nemen: Rob en Rebecca komen op een ochtend op school. Rebecca ziet hetzelfde klaslokaal, dezelfde leraar en dezelfde kinderen als gisteren. Ze gaat lekker spelen. Rob merkt op dat de leraar een slecht humeur heeft, dat een van de kinderen boos kijkt en dat er in de hoek een paar tassen staan die er daarvoor niet waren. Rob aarzelt en besluit misschien dat hij beter maar op zijn hoede kan zijn. De subtiele verwerking van zintuiginformatie is hier het grote verschil.’
Diep nadenken kost energie
‘Gebleken is dat hoogsensitieve personen meer tijd nodig hebben om te reageren, een beslissing te nemen of een vraag te beantwoorden door hun diepgaande informatieverwerking.’ Dit zegt Saskia Klaaysen in Prikkels bijten niet. ‘Dit kost meer energie en verklaart waarom je vaker gestrest raakt bij een complexere taak. Je prestatie is echter beter en soms sneller dan een niet-HSP. De snelheid van de reactie neemt toe bij een makkelijke klus. Anders kauw je langer op de informatie en reageer je secundair. Je herkent vast wel de situatie dat je bij een vergadering zit, vele meningen hoort en zelf niet direct een antwoord hebt. Je bent nog bezig met het verbinden van alle meningen en opmerkingen. Maar zodra je alleen bent geweest, heb je een mening gevormd of de meningen van de aanwezigen verbonden in een plan.
Daarnaast ben je bewust van oorzaak en gevolg van jouw keuzes. Jouw collega’s of het bedrijf kan last krijgen van jouw keuzes. Je kan je dan te verantwoordelijk voelen voor een taak die mogelijk niet eens van jou is. De stressreactie kan zich uiten in overprikkeling. Je reageert prikkelbaar, emotioneel of juist afstandelijk. De kwaliteit van de diepgaande informatieverwerking is dat je een weloverwogen beslissing neemt, maar je moet na het uitvoeren van de taak wel herstellen om niet overprikkeld te raken.’
De HSP komt tot actie als hij inzicht heeft in de nieuwe situatie
Een volle gereedschapskist
De diepgaande verwerking zien we terug in hersenonderzoek. Esther Bergsma in ‘Eventjes tijd voor je hoogsensitiviteit: ‘We zien een versterkte activiteit in bepaalde hersengebieden, die erop wijst dat de HSP een oplossing zoekt die optimaal is voor de hele groep. Dat sociale bewustzijn noem ik de optimale-optie-ambitie. Dit is het zoeken naar de beste optie gegeven de situatie, waarbij de interpretatie van de sociale situatie een grote rol speelt. Je probeert het zo goed mogelijk te doen voor de groep als geheel. Als een HSP actie heeft genomen, volgt het verwerkingsproces opnieuw. De HSP stelt zichzelf de vraag: ‘Heb ik het goed gedaan?’. Hoogsensitieve mensen hebben van nature een sterke zelfreflectie. Dat is een mooie kwaliteit, maar zelfreflectie kan ook leiden tot piekeren of zelfkritiek. Daardoor heeft het effect op het stresssysteem.’
Meer hersengebieden inschakelen
‘Doen niet-HSP’s dit allemaal niet? Integreren, analyseren en interpreteren zij niet?’ zegt Esther. ’Natuurlijk wel. Het grote verschil ligt in de intensiteit waarmee hoogsensitieve mensen informatie verwerken en hoe diepgaand het proces is. Over het algemeen schakelen hoogsensitieve mensen meer hersengebieden in bij het uitvoeren van een taak. Ze halen als het ware bij elke taak of situatie hun hele gereedschapskoffer erbij. Waar anderen vertrouwen op de schroevendraaier die ze toevallig in hun hand hebben, pakt een hoogsensitief persoon alle instrumenten erbij. Vervolgens blijven ze nog lang na de gebeurtenis overdenken welk gereedschap betere resultaten had opgeleverd.
Die complete aanpak levert veel op, maar is ook vermoeiend. De kwaliteit kan dus doorschieten in een valkuil. En daar zit precies de uitdaging van hoogsensitieve personen.’
Als HSP zie je andere dingen, leg je andere verbanden en maak je andere plannen. Soms voel je je daardoor anders, of krijg je het gevoel dat je het verkeerd ziet. Maar als je vertrouwen hebt in je eigen, unieke manier van kijken, kun je je eigen bevindingen zelfbewust in de groep gooien. En merken dat je het vaak juist heel goed hebt gezien.
Hoogsensitieve mensen stellen zichzelf vaak de vraag: ‘Heb ik het goed gedaan?’
Huguette: “Als er iets is gebeurd dat indruk op mij heeft gemaakt, zegt mijn partner: ‘Zo, dat hebben we dan ook weer gehad. Wat gaan we nu doen?’ Terwijl ik daar veel langer over blijf denken en pruttelen. Ik herbeleef het, tot het weer rustig wordt in mij. Dan weet ik: het is verwerkt. Het heeft even geduurd voor we dat van elkaar begrepen. Ik hoorde vaak de opmerking: ‘Jeetje, heb je daar nu nog last van?’ Dat die diepgaande verwerking zoveel tijd vraagt, moest ik hem uitleggen.” (Uit Hoogsensitief van Elke van Hoof.)
Lees ook dit artikel over hoe het hoogsensitieve brein werkt.
Meer lezen?