Tekst: Maaike Kruijsen
Hoogsensitiviteit raakt steeds bekender en dat is goed nieuws! Maar het heeft ook een keerzijde. Te pas en te onpas wordt van alles en nog wat onder de noemer HSP weggezet, en dat is zeker niet altijd terecht. Er zijn een aantal HSP-mythes die hardnekkig de ronde doen en daarmee afbreuk doen aan de essentie van hoogsensitiviteit. In dit artikel lees je daar meer over.
HSP-mythe 1: Hoogsensitieve mensen huilen snel
Er zijn zeker hoogsensitieve mensen die sneller huilen en gek is dit niet, want huilen ontlaadt spanning. Maar er zijn evengoed hoogsensitieve mensen die geen traan laten terwijl ze wel intens geraakt kunnen zijn.
HSP-mythe 2: Hoogsensitiviteit is een excuus
Geen enkel label is een excuus om je verantwoordelijkheid te ontlopen. Als jij ergens last van hebt als HSP is het in de eerste plaats jouw verantwoordelijkheid hiermee om te gaan. Veel HSP’s voelen zich juist verantwoordelijk en zullen het niet snel als excuus gebruiken.
HSP-mythe 3: Hoogsensitieve personen zijn beter dan niet-HSP’s
Het woord ‘hoog’ suggereert soms dat dit synoniem staat voor beter. Zowel hoogsensitieve mensen als niet-hoogsensitieve mensen hebben hun functie in de maatschappij. Waar hoogsensitieve mensen diep nadenken en zorgvuldig allerlei voors en tegens overwegen in het belang van iedereen, kunnen niet-HSP’s over het algemeen wat sneller handelen. Beiden zijn van belang voor een evenwichtige samenleving.
HSP-mythe 4: HSP’s moeten koffie en medicijnen mijden
Wanneer je hoogsensitief bent, heb je waarschijnlijk een gevoelig zenuwstelsel. Hierdoor kun je extra sterk reageren op bijvoorbeeld koffie en medicijnen. Vaak speelt je lichamelijke constitutie hier ook een rol in, waardoor het per persoon verschilt of en in welke mate je erop reageert. Het is te allen tijde belangrijk dat je goed voelt waar jouw lichaam wel of geen behoefte aan heeft en laat je niet misleiden door algemene termen van goed en fout.
HSP-mythe 5: Hoogsensitiviteit is een stoornis
Hoogsensitiviteit is een karaktereigenschap, zoals je bijvoorbeeld ook introvert en extravert kunt zijn. Lang niet alle HSP’s hebben er last van. Als dat wel zo is, kan dat verschillende oorzaken hebben. Bijvoorbeeld als gevolg van langdurige stress door negatieve ervaringen in je leven.
HSP-mythe 6: Hoogsensitieve mensen zijn verlegen
Verlegenheid gaat over angstig zijn in sociale situaties. Dat is wat anders dan dat sociale situaties je kunnen overweldigen. Er kan wel angst ontstaan, maar dit is dan vaak een gevolg van overprikkeling. Oftewel: sommige hoogsensitieve mensen zijn ook verlegen, maar niet allemaal!
Feit: Je wordt met hoogsensitiviteit geboren en vaak komt deze eigenschap bij meer familieleden voor
HSP-mythe 7: Hoogsensitieve mensen hebben een zesde zintuig
Het hebben van een zesde zintuig heeft niets met hoogsensitiviteit te maken in mijn ogen. Sommige HSP’s hebben onverklaarbare ervaringen en anderen weer niet.
HSP-mythe 8: Hoogsensitiviteit zit tussen je oren
Het bestaan ervan wordt soms weggewuifd als zweverig of niet bestaand (ook door diverse psychologen). Dit doet 15 tot 20 procent van de samenleving tekort. Onderzoeken laten zien dat het echt bestaat. Ook bij dieren is onderzoek gedaan naar hoogsensitiviteit en daar blijkt eenzelfde percentage onder deze categorie te vallen. Dat mensen aan de haal gaan met de betekenis ervan of de vermeende (extra) waarde hiervan benadrukken, werkt zulke HSP-mythes in de hand.
HSP-mythe 9: Hoogsensitieve mensen zijn labiel
In essentie zijn hoogsensitieve mensen krachtige en vaak meer bescheiden mensen. Dat je in je jeugd thuis en/of op school geen ruimte geboden is te zijn wie je bent, kan maken dat je je labiel voelt. Of snel emotioneel wordt. Maar dit is een gevolg van een externe situatie, en die kan verschillen per persoon: geen veiligheid ervaren, geen erkenning voor je hoogsensitiviteit en ga zo maar door. In deze gevallen is het verstandig begeleiding voor jezelf te zoeken, zodat je ook de kwaliteiten en daarmee de kracht van hoogsensitiviteit meer kunt ervaren.
HSP-mythe 10: Yoga en meditatie zijn een must als je hoogsensitief bent
Als we allemaal hetzelfde waren, was dit misschien juist geweest. Ware het niet dat mensen uniek zijn, ook HSP’s. Niet iedereen houdt van meditatie en yoga. Voor wie zich gefrustreerd voelt niet van (één van) deze twee te houden: je bent niet de enige. Ontdek wat jou ontspant.
HSP-mythe 11: Hoogsensitieve mensen moeten zich afschermen of afsluiten
Hoogsensitieve mensen zien niet altijd duidelijk de grens tussen zichzelf en de ander. Dit heeft onder andere te maken met het grote inlevingsvermogen en sterke verantwoordelijkheidsgevoel waardoor het probleem van de ander kan aanvoelen als dat van jezelf. Het is belangrijk je eigen ruimte in te nemen, te weten wie je bent en waar je grenzen liggen, zodat je ze tijdig kunt stellen. Je afsluiten of afschermen maakt je in mijn ogen los van het geheel en voelt voor veel HSP’s onnatuurlijk. Leer in plaats van je af te sluiten liever goed bij jezelf te blijven.
HSP-mythe 12: Er bestaan geen (echte) mannen die HSP zijn
De verdeling tussen mannen en vrouwen die hoogsensitief zijn is 50/50. Ik zie dit ook terug in het toenemend aantal hoogsensitieve mannen in mijn praktijk voor begeleiding. Het is eveneens een fabeltje dat vrouwen alleen maar macho mannen willen als partner. Maar omdat de maatschappij een bepaald ideaalbeeld van mannen heeft, kan het voor een hoogsensitieve man best lastig zijn om met zijn sensitiviteit om te gaan.
Feit: Hoogsensitiviteit zegt iets over het kunnen waarnemen van subtiele prikkels en de diepgaande verwerking daarvan.
HSP-mythe 13: Hoogsensitiviteit is een modegril
Steeds meer mensen kennen de term hoogsensitiviteit (HSP). We geven er nu een naam aan, met dank aan de Amerikaanse psycholoog Elaine Aron die deze groep mensen eind jaren 90 de Highly Sensitive Persons begon te noemen. Het is daardoor een stuk beter bespreekbaar dan jaren geleden en wordt niet enkel meer als overgevoeligheid gezien. Maar deze karaktereigenschap is op zich niet nieuw. Vanuit de overlevering heeft hoogsensitiviteit met een percentage van 15 tot 20 procent in een samenleving altijd een belangrijke eigen rol vervuld. Hoogsensitiviteit is van alle tijden.
HSP-mythe 14: Hoogsensitiviteit kun je afleren
Je wordt met hoogsensitiviteit geboren en vaak komt deze eigenschap bij meer familieleden voor. Je kunt er dus niet vanaf komen. Waar hoogsensitieve mensen last hebben van hun karaktereigenschap, gaat het vaak om de gevolgen zoals overprikkeling, onvoldoende erkenning of nare gebeurtenissen waardoor bijvoorbeeld afwijzingsgevoeligheid is ontstaan. Die lasten kun je gelukkig wel verminderen door meer te leren over je hoogsensitiviteit en indien nodig begeleiding in te schakelen.
HSP-mythe 15: Hoogsensitieve mensen mijden andere mensen
Hoogsensitieve mensen hebben meer dan gemiddeld tijd nodig om bij te komen en situaties te verwerken. Dit heeft onder meer te maken met de diepgaande verwerking van indrukken die bij hoogsensitieve mensen plaatsvindt. Hoogsensitieve mensen zijn (meestal) ook graag op zichzelf. Dat heeft niets te maken met het vermijden van anderen. Tenzij je verlegen bent, dat is dan geen direct HSP-kenmerk, maar een gevolg van bepaalde omstandigheden. Omdat dit voor niet-HSP’s soms moeilijk is te begrijpen, is dit een typische HSP-mythe die al snel ontstaat.
HSP-mythe 16: Hoogsensitiviteit ontstaat door een slechte jeugd
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat hoogsensitiviteit aangeboren is. Zowel vanuit de genen als de werking van de hersenen is hier bewijs voor gevonden. Hoogsensitiviteit kan dus niet ontstaan door omstandigheden, je bent met je hoogsensitiviteit wel extra gevoelig voor omstandigheden.
Wat vaak bedoeld wordt met de ‘hoogsensitiviteit vanuit de jeugd’ zijn klachten als overprikkeling, emotionaliteit, moeite met kritiek en sociale angst. Deze kunnen ontstaan bij iemand die hoogsensitief is, maar ook zonder hoogsensitiviteit. Ze zijn namelijk vaak een (overlevings)reactie op negatieve ervaringen of komen bijvoorbeeld voort uit niet aangeboren hersenletsel (NAH), autisme, ADHD, rouw, overspannenheid of een burn-out. Kortom: daar kunnen tal van oorzaken voor zijn die niets met hoogsensitiviteit te maken hebben. Hoogsensitiviteit zegt namelijk iets over het kunnen waarnemen van subtiele prikkels en de diepgaande verwerking daarvan. En daar hoef je helemaal geen last van te hebben. Pas bij een teveel aan prikkels, te veel aanpassen, negatieve ervaringen of (chronische) stress ontstaan bij een HSP eventuele klachten.
HSP-mythe 17: Iedereen wordt uiteindelijk hoogsensitief
Soms worden hoogsensitieve mensen neergezet als voorlopers van een nieuwe tijd met de gedachte dat uiteindelijk iedereen hoogsensitief zal worden. Vanuit de oorsprong van hoogsensitiviteit, als signaalfunctie binnen een groep, klopt dat idee niet. En is het bovendien ook niet wenselijk. Als iedereen namelijk bedachtzamer zou worden, komen we geen stap vooruit.
De globale verdeling van 15 tot 20 procent HSP’s binnen een groep is ook onder dieren gevonden. Het is prima dat er binnen een groep een groot deel is dat vooruitgaat en een deel dat wikt, weegt en waar nodig de grote groep afremt. De uitdaging zit hem soms wel in de waardering die voor de hoogsensitieve inbreng kan ontbreken. We zouden de signaalfunctie van HSP’s als maatschappij op allerlei fronten veel beter kunnen inzetten.
Maaike Kruijsen is HSP-coach en counselor en expert op het gebied van hoogsensitiviteit. Haar website hspcoachmaaike.nl staat boordevol informatie en handige tips over hoogsensitiviteit en aanverwante onderwerpen.
Meer lezen?